Κοιτάζοντας την σπονδυλική στήλη από το πλάι παρατηρούμε 4 φυσιολογικά κυρτώματα τα οποία δημιουργούν την αυχενική λόρδωση, την θωρακική κύφωση, την οσφυϊκή λόρδωση και στο κάτω μέρος της σπονδυλικής στήλης σχηματίζεται ένα κύρτωμα αποτελούμενο από το ιερό και τον κόγγυκα. Όταν υπάρχει αύξηση των φυσιολογικών τιμών της κυφωτικής γωνίας πάνω από τις 45 μοίρες τότε έχουμε υπερκύφωση. Κύφωση και λόρδωση έχουμε όλοι αλλά υπάρχουν και κάποιες φυσιολογικές τιμές όπως ορίζονται παρακάτω.
Η κύφωση μπορεί να είναι είτε εύκαμπτη (λειτουργική) είτε δύσκαμπτη (οργανική). Η λειτουργική οφείλεται στην μυϊκή ανισορροπία που έχει αναπτυχθεί λόγω της κακής στάσης και δεν προκαλεί παραμόρφωση των σπονδύλων. Όσον αφορά την οργανική κύφωση παρατηρούνται αλλαγές στο σχήμα των σπονδύλων (παραμορφώσεις) οι οποίες μπορεί να οφείλονται σε διάφορες αιτίες όπως είναι η νόσος Scheuermann, τα οστεοπορωτικά κατάγματα, διάφοροι τραυματισμοί της σπονδυλικής στήλης και διάφορες άλλες παθήσεις που προσβάλουν την σπονδυλική στήλη (π.χ. αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα).
Συμφώνα με την επιστημονική κοινότητα Scoliosis Research Society (SRS) οι φυσιολογικές τιμές για την κύφωση του θώρακα είναι 20-45 μοίρες ενώ για την επιστημονική κοινότητα Society on Scoliosis Orthopaedic and Rehabilitation Treatment (SOSORT) είναι 26-46 μοίρες. Όσον αφορά τις φυσιολογικές τιμές της λόρδωσης στην μέση είναι 32-56 μοίρες. Ωστόσο δεν σημαίνει ότι μια αύξηση της κυφωτικής γωνίας χρήζει θεραπείας. Με το πέρασμα των χρόνων αυξάνεται η γωνία της κύφωσης κάτι που είναι φυσιολογικό ως ένα βαθμό και για αυτό θα πρέπει να συνυπολογίζονται και άλλοι παράγοντες. Επίσης πολύ σημαντικό κατά την εξέταση είναι να συνυπολογίζεται και η αρμονία των 2 κυρτωμάτων. Για παράδειγμα, μια κύφωση του θώρακα της τάξεως των 43 μοιρών με μια λόρδωση μέσης 33 μοιρών ενώ είναι εντός των φυσιολογικών ορίων παρουσιάζουν μια δυσαρμονική σχέση μεταξύ τους.
Η κύφωση προκαλεί αλλαγές στην μορφολογία της σπονδυλικής στήλης όπως αναφέρονται παρακάτω:
– Αδυναμία-χαλάρωση των μυών της πλάτης
– Αδυναμία των στηρικτικών μυών της εν τω βάθει στοιβάδας να διατηρούν μια ιδεατή-σωστή στάση του σώματος
– Έσω στροφή των ώμων
– Βράχυνση των θωρακικών μυών (πρόσθιο τμήμα του θώρακα)
– Πρόσθια μετατόπιση του κεφαλιού
– Απώλεια της φυσιολογικής αυχενικής λόρδωσης με συχνό φαινόμενο τον ευθειασμό στον αυχένα
– Συχνά παρατηρείται αύξηση της λόρδωσης στην οσφύ (αντιρροπιστικά → λόγω αύξησης της κυφωτικής γωνίας)
– Απώλεια ελαστικότητας των οπίσθιων μηριαίων (συχνά)
– Δυσκαμψία σπονδυλικής στήλης (όχι στην λειτουργική κύφωση)
– Πόνος στην πλάτη που εκτείνεται κάποιες φορές στον αυχένα και στην μέση
ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΥΦΩΣΗΣ
– Τεστ επίκυψης (Adam’s test)
Έλεγχος εμφάνισης ύβου (καμπούρας) και της ικανότητας ενεργητικής έκτασης της πλάτης κατά την επίκυψη. Η Εμφάνιση του ύβου (καμπούρα) ΔΕΝ εμφανίζεται σε άτομα με λειτουργική κύφωση καθώς επίσης τα άτομα αυτά μπορούν να ισιώσουν ενεργητικά την πλάτη τους κατά την επίκυψη γιατί δεν εμφανίζουν δυσκαμψία.
– Αξιολόγηση της στάσης του σώματος
Συνήθως παρατηρείται χαλαρή στάση σώματος, έσω στροφή και πρόσθια μετατόπιση των ώμων με το κεφάλι προτεταμένο προς τα εμπρός και αυξημένη γωνία λόρδωσης
– Έλεγχος ελαστικότητας σπονδυλικής στήλης
Δυσκαμψία ΔΕΝ εμφανίζεται στην λειτουργική κύφωση
ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΥΦΩΣΗΣ
– Ακτινογραφία (προφίλ)
Έλεγχος → γωνία Cobb, σφηνοειδείς παραμορφώσεις, αλλοιώσεις των αρθρικών επιφανειών των σπονδύλων, όζοι του Schmorl και στένωση των μεσοσπονδύλιων διαστημάτων
ΤΑΞΙΝΟΜΙΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΤΥΠΩΝ ΚΥΦΩΣΗΣ
- Κύφωση τύπου Scheuermann (εφηβική κύφωση): Είναι ο πιο συχνός τύπος οργανικής κύφωσης
- Λειτουργική κύφωση: Λόγω κακής στάσης
- Κύφωση ενηλίκων: λειτουργική ή οργανική
- Οστεοπορωτική κύφωση: Λόγω οστεοπορωτικού κατάγματος
- ΚΥΦΩΣΗ ΤΥΠΟΥ SCHEUERMANN (ΕΦΗΒΙΚΗ ΚΥΦΩΣΗ)
Η κύφωση τύπου Scheuermann παρατηρείται συνήθως σε εφήβους ηλικίας 12-15 ετών (ραγδαία οστική ανάπτυξη) και είναι το αποτέλεσμα κάποιας αναπτυξιακής διαταραχής. Η κύφωση τύπου Scheuermann είναι ο πιο συχνός τύπος κύφωσης και εμφανίζεται πιο συχνά στα αγόρια (η αναλογία αγοριών-κοριτσιών είναι 2:1).
Υπάρχουν 3 κύριοι τύποι που χαρακτηρίζουν την κύφωση τύπου Scheuermann:
– Tύπου 1 (θωρακική κύφωση) – ο πιο συχνός τύπος
– Tύπου 2 (θωρακοοσφυϊκή κύφωση)
– Tύπου 3 (παρουσία παραμορφωμένων σπονδύλων και όζων Schmorl στους οσφυϊκούς σπονδύλους)
Χαρακτηρίζεται από μια αναπτυξιακή δυσμορφία των σπονδύλων της σπονδυλικής στήλης και κατά τον κλινικό έλεγχο παρατηρείται:
– Χαλαρή στάση με πρόσθια μετατόπιση των ώμων σε έσω στροφή
– Ύβος στην πλάτη κατά το τεστ επίκυψης (Adam’s test)
– Δυσκαμψία σπονδυλικής στήλης
– Αδυναμία έκτασης (ενεργητικά) της πλάτης κατά το τεστ επίκυψης (Adam’s test)
– Προτεταμένη θέση της κεφαλής και αύξηση της λόρδωσης στην οσφυϊκή μοίρα (συνήθως).
– Απώλεια ελαστικότητας (συχνά)
– Πόνος σε ποσοστό 20-60% (συνήθως στους ενήλικες)
Κατά τον ακτινολογικό έλεγχο παρατηρείται:
– Γωνία Cobb > 45 μοίρες (καμιά φορά είναι και κάτω από τις 45 μοίρες)
– Σφηνοειδής παραμόρφωση τουλάχιστον 3 συνεχόμενων σπονδύλων (το λιγότερο 5 μοίρες παραμόρφωση/σπόνδυλο)
– Παρουσία Όζων του Schmorl
– Αλλοίωση των αρθρικών επιφάνειών των σπονδύλων
– Στένωση των μεσοσπονδύλιων διαστημάτων
Οι ειδικές ασκήσεις για την κύφωση με την μέθοδο Schorth έχουν ως στόχο την ενεργητική επιμήκυνση της σπονδυλικής στήλης, την αυτοδιόρθωση της στάσης του σώματος, την εκπαίδευση διατήρησης των διορθώσεων κατά τις καθημερινές δραστηριότητες, την μυϊκή ενδυνάμωση στις θέσεις διόρθωσης και την διάταση βραχυμένων δομών (συνήθως θωρακικοί μύες και οι ισχιοκνημιαίοι). Συμφώνα με τις επιστημονικές κοινότητες SRS και SOSORT οι ειδικές ασκήσεις για την κύφωση θα πρέπει πάντα να συνοδεύουν την εφαρμογή του κηδεμόνα καθώς επίσης καλό είναι οι ασκήσεις αυτές να προηγούνται της εφαρμογής του κηδεμόνα αυξάνοντας έτσι το θεραπευτικό του αποτέλεσμα. Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα SRS, η εφαρμογή κηδεμόνα συνιστάται σε παιδιά (Risser sign 0-3) με γωνία Cobb 55-80 μοίρες με σκοπό να υπάρξει άνοιγμα των μεσοσπονδύλιων διαστημάτων δίνοντας έτσι την δυνατότητα στις πρόσθιες επιφάνειες των εμπλεκόμενων σπονδύλων να αναπτυχθούν σωστά έτσι ώστε μέχρι το τέλος της ανάπτυξης του παιδιού να έχουν διορθωθεί οι σφηνοειδείς παραμορφώσεις και το παιδί να έχει ένα σωστό σχήμα σπονδύλων. Πολύ σημαντικό είναι ότι το θεραπευτικό αποτέλεσμα του κηδεμόνα φαίνεται να είναι μόνιμο. Τέλος, η χειρουργική επέμβαση πραγματοποιείται πολύ σπάνια και μόνο σε περιπτώσεις αποτυχίας της συντηρητικής αντιμετώπισης όπου η κυφωτική γωνία είναι άνω των 80 μοιρών και ο πόνος είναι πολύ έντονος.
- ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΚΥΦΩΣΗ
Η λειτουργική κύφωση οφείλεται στην μυϊκή ανισορροπία που έχει αναπτυχθεί λόγω της κακής στάσης που έχει υιοθετήσει κάποιο άτομο με αποτέλεσμα να αναπτύσσει μια αυξημένη γωνία Cobb η οποία ξεπερνάει τις 45 μοίρες. Ωστόσο κατά τον ακτινολογικό έλεγχο δεν παρατηρείται σφηνοειδής παραμόρφωση των σπονδύλων καθώς και όζοι του Schmorl. Κατά την κλινική αξιολόγηση δεν παρατηρείται η χαρακτηριστική δυσκαμψία της σπονδυλικής στήλης και ο ύβος στην πλάτη καθώς επίσης στους ενηλίκους υπάρχει συνήθως πόνος ενώ στα παιδιά όχι. Είναι λοιπόν ένας εύκολα αναστρέψιμος τύπος κύφωσης όπου μέσω των ειδικών ασκήσεων για την κύφωση (π.χ. Schroth), της εφαρμογής ασκήσεων γενικής ενδυνάμωσης (κοιλιακούς-ραχιαίους) αλλά και διατάσεων (θωρακικούς μυς-ισχιοκνημιαίους), μπορούμε να επιτύχουμε γρήγορα πολύ καλά αποτελέσματα. Το πιο σημαντικό είναι ότι σε αυτό τον τύπο κύφωσης ΔΕΝ χρησιμοποιείται κηδεμόνας.
- KΥΦΩΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Η κύφωση ενηλίκων μπορεί να είναι οργανική ή λειτουργική με κυρίαρχο σύμπτωμα τον πόνο καθώς επηρεάζεται και η εμφάνιση του ατόμου. Άτομα που υιοθετούν ένα λάθος πρότυπο στάσης (π.χ. γραμματέας) είναι λογικό να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης κύφωσης από κάποιο άλλο άτομο το οποίο χρησιμοποιεί μια πιο σωστή-εργονομική στάση κατά τις καθημερινές του δραστηριότητες. Ακόμα και το μεγάλο στήθος των γυναικών φαίνεται να επιβαρύνει σημαντικά την σπονδυλική στήλη.
Κατά τον κλινικό έλεγχο παρατηρείται:
– Ευκολία κόπωσης (περισσότερο κατά την ορθοστασία)
– Χαλαρή στάση με πρόσθια μετατόπιση των ώμων σε έσω στροφή
– Ύβος στην πλάτη κατά το τεστ επίκυψης
– Δυσκαμψία σπονδυλικής στήλης (μόνο στην οργανική κύφωση)
– Αδυναμία έκτασης (ενεργητικά) της πλάτης κατά το τεστ επίκυψης (Adam’s test)
– Προτεταμένη θέση της κεφαλής και αύξηση της λόρδωσης στην οσφυϊκή μοίρα (συνήθως).
– Απώλεια ελαστικότητας (συχνά)
– Πόνος στην πλάτη (μπορεί και στον αυχένα και στην μέση)
Ο ακτινολογικός έλεγχος είναι πολύ σημαντικός στους ενήλικες ώστε να αποκλειστούν άλλες παθήσεις (π.χ. κήλη). Κατά τον ακτινολογικό έλεγχο παρατηρείται:
– Γωνία Cobb > 45 μοίρες
– Σφηνοειδείς παραμορφώσεις και Όζοι του Schmorl (κύφωση τύπου Scheuermann)
– Άλλες εκφυλιστικές αλλοιώσεις
Η εφαρμογή των ειδικών ασκήσεων της μεθόδου Schroth σε ενήλικους κυφωτικούς ασθενείς έχει ως κύριο στόχο την μείωση του πόνου και την βελτίωση της ποιότητας ζωής.Οι ασκήσεις βασίζονται στην ενεργητική επιμήκυνση της σπονδυλικής στήλης, την αυτοδιόρθωση της στάσης του σώματος, την εκπαίδευση διατήρησης των διορθώσεων κατά τις καθημερινές δραστηριότητες, την μυϊκή ενδυνάμωση στις θέσεις διόρθωσης και την διάταση βραχυμένων δομών (συνήθως θωρακικοί μύες και οι ισχιοκνημιαίοι). Στους ενηλίκους ΔΕΝ συνιστάται κηδεμόνας παρά μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις (π.χ. οστεοπορωτική κύφωση). Τέλος η χειρουργική επέμβαση προτείνεται ως η έσχατη λύση σε περιστατικά κύφωσης άνω των 80 μοιρών με έντονο πόνο όπου η ποιότητα ζωής έχει μειωθεί δραματικά.
- ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΗ ΚΥΦΩΣΗ
Η οστεοπορωτική κύφωση είναι το αποτέλεσμα ενός κατάγματος που χαρακτηρίζεται οστεοπορωτικό και προκαλείται λόγω σημαντικής απώλειας της οστικής πυκνότητας. Η μείωση των οστικών δοκίδων ισοδυναμεί με μείωση της αντοχής των οστών αλλάζοντας έτσι τις μηχανικές ιδιότητες του σπονδυλικού σώματος οδηγώντας το σε καθίζηση (συνήθως → πρόσθιο τμήμα του σπονδυλικού σώματος) όπως συμβαίνει στην περίπτωση της οστεοπορωτικής κύφωσης. Τα κατάγματα αυτά μπορούν να προκύψουν ακόμα και με το φτέρνισμα, το βήξιμο ή από μια απότομη κίνηση και παρουσιάζουν εικόνα σφηνοειδούς παραμόρφωσης με επακόλουθη αύξηση της κυφωτικής γωνίας. Σε πολλά άτομα με οστεοπορωτικό κάταγμα, η υπερκύφωση προηγείτο του κατάγματος αλλά μετά από αυτό επιδεινώνεται δραματικά. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν οξύ αιφνίδιο πόνο κατά την στιγμή του κατάγματος με συχνό φαινόμενο το άκουσμα ενός ήχου (κρακ), πόνο κατά την ορθοστασία ή/και το παρατεταμένο κάθισμα και απώλεια ύψους (λόγω καθίζησης των σπόνδυλων). Η διάγνωση της οστεοπόρωσης μπορεί να γίνει με την μέθοδο DEXA και η διάγνωση της οστεοπορωτικής κύφωσης με μια απλή ακτινογραφία. Σε πολλές περιπτώσεις τα οστεοπορωτικά κατάγματα δεν χρειάζονται θεραπεία και μέσα σε ένα διάστημα κάποιων εβδομάδων ο πόνος υποχωρεί (αναλγητική φαρμακευτική αγωγή). Ο κηδεμόνας στην οστεοπορωτική κύφωση φαίνεται να ανακουφίζει σημαντικά από την συμπτωματολογία και βοηθάει στην αποτροπή της επιδείνωσης της υπερκύφωσης και της πιθανούς πρόκλησης ενός ακόμα κατάγματος καθώς επίσης μειώνει τον μυϊκό σπασμό. Ωστόσο ο ασθενής θα πρέπει να ακολουθεί παράλληλα και ένα πρόγραμμα ασκήσεων γιατί η παρατεταμένη χρήση του κηδεμόνα ατροφεί τους μύες προσφέροντας μόνο παθητική διόρθωση και όχι ενεργητική. Αν αποτύχει η συντηρητική θεραπεία και ο πόνος είναι πολύ έντονος και τα συμπτώματα δεν περιοριστούν τότε υπάρχει ένδειξη χειρουργικής επέμβασης (π.χ. κυφοπλαστική).
SCHROTH METHOD KAI ΚΥΦΩΣΗ
Η μέθοδος Schroth, χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον σε ασθενείς με σκολίωση λόγω της τρισδιάστατης προσέγγισης που την χαρακτηρίζει, αλλά περιλαμβάνει και ειδικές ασκήσεις για την αντιμετώπιση της κύφωσης οι οποίες προτείνονται από μεγάλες επιστημονικές κοινότητες όπως είναι η SRS και η SOSORT γιατί επιφέρουν σημαντικές θεραπευτικές αλλαγές σε κυφωτικούς ασθενείς. Με τις ειδικές ασκήσεις για την αντιμετώπιση της κύφωσης μέσω της μεθόδου Schorth μπορούμε να επιτύχουμε:
– Μείωση ή εξάλειψη του πόνου
– Βελτίωση της δυσκαμψίας της σπονδυλικής στήλης
– Διόρθωση της χαλαρής στάσης (λάθος στάσης) και εκμάθηση διατήρησης των διορθώσεων αυτών κατά τις καθημερινές δραστηριότητες
– Μυϊκή ενδυνάμωση σε θέση διόρθωσης
– Μείωση των ανομοιόμορφων φορτίσεων στις αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης
– Βελτίωση της έκπτυξης του θώρακα και τις κινητικότητας των πλευρών μέσα από την εκμάθηση ενός σωστού τρόπου αναπνοής
– Βελτίωση της διατασιμότητας και της ελαστικότητας του μυϊκού συστήματος (κυρίως θωρακικούς και ισχιοκνημιαίους)
– Βελτίωση της κινητικότητας του ώμου
Η σκολίωση είναι μια τρισδιάστατη στροφική παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης και του κορμού η οποία μπορεί να εξελιχθεί (λόγω διαφόρων παραγόντων) κατά την διάρκεια της ανάπτυξης ενός παιδιού ή αργότερα. Η σκολίωση προκαλεί ένα πλάγιο κύρτωμα της σπονδυλικής στήλης (στο μετωπιαίο επίπεδο) μια αξονική παραμόρφωση-στροφή (στο εγκάρσιο επίπεδο) καθώς επίσης και μια αλλαγή στα φυσιολογικά κυρτώματα του προσθοπίσθιου-οβελιαίου επιπέδου (συνήθως υποκύφωση).
Τest κάμψης-στροφής για τον έλεγχο του εύρους κίνησης μεταξύ Α1-Α2 αυχενικού σπονδύλου